Share:
ઘરનું નિર્માણ કરવાની માર્ગદર્શિકા
અમારા ઉત્પાદનો
ઉપયોગી સાધનો
ઘરનું નિર્માણ કરવાની માર્ગદર્શિકા
અલ્ટ્રાટૅક બિલ્ડિંગ ઉત્પાદનો
Share:
માળખાકીય એન્જિનીયરિંગનું ખૂબ જ આવશ્યક ગણાતું ઘટક છીછરું ફાઉન્ડેશન એ ફાઉન્ડેશનનો જ એક પ્રકાર છે, જેને જમીનની સપાટીની નજીક ગોઠવવામાં આવે છે, જે સામાન્ય રીતે તેની પહોળાઈથી પણ ઓછાં અંતરે હોય છે. જ્યારે માળખાંની નીચે આવેલી જમીન નોંધપાત્ર સેટલમેન્ટ કે હલનચલન વગર ભારને સપોર્ટ પૂરો પાડવા માટે સક્ષમ હોય ત્યારે ફાઉન્ડેશનની આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ થાય છે.
છીછરાં ફાઉન્ડેશનના પ્રકારો આ મુજબ છેઃ
1. ઇન્ડિવિડ્યૂઅલ (આઇસોલેટેડ) ફૂટિંગ્સ
2. કમ્બાઇન્ડ ફૂટિંગ્સ
3. રાફ્ટ કે મેટ ફાઉન્ડેશન
4. સ્ટ્રિપ ફાઉન્ડેશન્સ
5. સ્લેબ-ઑન-ગ્રેડ ફાઉન્ડેશન
છીછરું ફાઉન્ડેશન બિલ્ડિંગના ભારને સીધો જ સપાટીની નજીકની માટી પર માળખાંના પાયામાં ખૂબ મોટા વિસ્તારમાં વહેંચી દે છે. તેના સર્વસામાન્ય પ્રકારોમાં સ્લેબ-ઑન-ગ્રેડ, મેટ, સ્પ્રેડ ફૂટિંગ્સ અને સ્ટ્રિપ ફૂટિંગ્સનો સમાવેશ થાય છે. તેની પાછળ પ્રમાણમાં ઓછો ખર્ચ થાય છે અને ઊંડા ફાઉન્ડેશનની સરખામણીએ તેનું બાંધકામ ઓછું જટિલ હોય છે, જે તેને ખાસ વધારે ભારવહન નહીં કરનારા બિલ્ડિંગો માટે અનુકૂળ બનાવે છે.
જ્યારે સપાટીની નજીકની નબળી માટીને કારણે છીછરું ફાઉન્ડેશન યોગ્ય સપોર્ટ પૂરો પાડી શકે નહીં ત્યારે ઊંડા ફાઉન્ડેશનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. માળખાંનાં ભારને જમીનના વધુ મજબૂત, વધુ સ્થિર સ્તર પર ટ્રાન્સફર કરવા માટે તેને જમીનમાં ઊંડે ઉતારવામાં આવે છે. ઊંડા ફાઉન્ડેશનો ઘણીવાર ઊંચા માળખાંઓ, મોટા બિલ્ડિંગો કે પછી જે વિસ્તારમાં માટી અસ્થિર હોય તેના માટે જરૂરી બની જાય છે.
ઊંડા ફાઉન્ડેશનના પ્રકારો આ મુજબ છેઃ
1. પાઇલ ફાઉન્ડેશન
2. કેઇસન્સ ફાઉન્ડેશન
3. બેઝમેન્ટ ફાઉન્ડેશન
4. બોયન્સી રાફ્ટ (અથવા ફ્લોટિંગ ફાઉન્ડેશન)
5. શાફ્ટ ફાઉન્ડેશન
બળોને ટ્રાન્સફર કરવા માટે એન્ડ-બેરિંગ અને સ્કિન ફ્રિક્શન એમ બંને પર આધાર રાખીને ઊંડું ફાઉન્ડેશન જમીનની પડકારજનક પરિસ્થિતિઓમાં માળખાંની સ્થિરતા અને સલામતીની ખાતરી કરી શકે છે, જોકે, તેની પાછળ થતો ખર્ચ અને જટિલતા વધારે હોય છે.
છીછરાં અને ઊંડા ફાઉન્ડેશનની વચ્ચે પસંદગી કરવા માટે વિવિધ પરિબળો પર કાળજીપૂર્વક વિચારણા કરવી પડે છે, જેથી કરીને એ ખાતરી કરી શકાય કે તમે પસંદ કરેલો પ્રકાર તમારા પ્રોજેક્ટની જરૂરિયાતો, જીયોટેકનિકલ પરિસ્થિતિઓ અને બજેટની મર્યાદાઓને શ્રેષ્ઠ રીતે અનુકૂળ હોય. અહીં નીચે સંબંધિત પાસાંઓ પર આધાર રાખીને સરખામણી આપવામાં આવી છેઃ
છીછરાં અને ઊંડા ફાઉન્ડેશનની વચ્ચેનો તફાવત |
છીછરું ફાઉન્ડેશન |
Deep Foundation |
વ્યાખ્યા |
જમીનની સપાટીની નજીક ગોઠવવામાં આવે છે, જે ભારને ઓછી ઊંડાઈએ ટ્રાન્સફર કરે છે. |
Located at a greater depth, transferring loads to deep strata |
ઊંડાઈ |
સામાન્ય રીતે 3 મીટર કે તેનાથી ઓછી |
More than 3 metres, exceeding the depth of shallow foundations |
ખર્ચ |
સરળ બાંધકામ અને શ્રમને કારણે ઓછું ખર્ચાળ |
More expensive due to complex construction and skilled labour |
બાંધકામની પ્રક્રિયા |
પ્રમાણમાં સરળ છે, જેમાં નાની ટ્રેન્ચ ખોદવાનો અને વિખેરવામાં નહીં આવેલી માટી પર રીઇન્ફોર્સ્ડ કૉંક્રીટ ફૂટિંગ્સ પાથરવાનો સમાવેશ થાય છે. |
May involve complex processes like drilling or driving piles, requiring large machinery |
ભારનું ટ્રાન્સફર |
પ્રાથમિક રીતે એન્ડ-બેરિંગ મારફતે |
Utilises both end-bearing and skin friction |
ફાયદા |
ઓછો શ્રમ, સરળ બાંધકામ, ઓછો ખર્ચ |
Suitable for heavy loads, provides lateral support, resists uplift |
ગેરફાયદા |
સેટલમેન્ટની સંભાવના, વજનમાં હળવા માળખાંઓ પૂરતું મર્યાદિત, પાર્શ્વ ભારની સામે નબળું |
More expensive, requires skilled labour, construction complexity |
જ્યારે ભારતમાં બાંધકામ માટે ઊંડા ફાઉન્ડેશન અને છીછરાં ફાઉન્ડેશનની વચ્ચે પસંદગી કરવાની હોય ત્યારે કેટલાક મહત્વના પરિબળોને ધ્યાનમાં લેવા પડે છે, જેમાં સામેલ છેઃ
1. માટીનું વિશ્લેષણઃ ફાઉન્ડેશનના અનુકૂળ પ્રકારને પસંદ કરવા માટે માટીની પ્રોફાઇલ અને તેની ભારવહન કરવાની ક્ષમતાને સમજો.
2. પ્રોજેક્ટના ભારવહનની જરૂરિયાતોઃ ઊંડા ફાઉન્ડેશનની જરૂરિયાત છે કે નહીં તે નિર્ધારિત કરવા માટે અપેક્ષિત ભારનું મૂલ્યાંકન કરો.
3. ખર્ચ અંગે વિચારણા કરોઃ મટીરિયલ, શ્રમ, ઉપકરણો અને બાંધકામમાં લાગતા સમય સહિત આ બંને પ્રકારો પાછળ થતાં ખર્ચનું મૂલ્યાંકન કરો.
4. પર્યાવરણ પર પ્રભાવઃ ખોદકામ અને બાંધકામની પ્રવૃત્તિના પર્યાવરણ પડતાં પ્રભાવ અંગે વિચારો.
5. માળખાકીય રચનાઃ ભાર અને ડીઝાઇનની પ્રકૃતિ અને પરિમાણ સામાન્ય રીતે ફાઉન્ડેશનની પસંદગીને પ્રભાવિત કરે છે.
6. નિયામકીય મંજૂરીઃ બાંધકામના સ્થાનિક નિયમો અને વિનિયમોનું પાલન થાય તેની ખાતરી કરો.
7. નિષ્ણાત સાથે પરામર્શઃ બાંધકામની સાઇટની વિશિષ્ટ પરિસ્થિતિ પર આધાર રાખીને જીયોટેકનિકલ એન્જિનીયરો અને ફાઉન્ડેશનના નિષ્ણાતોની સલાહ લો.
છીછરાં અને ઊંડા ફાઉન્ડેશનની વચ્ચેનો તફાવત સમજવો એ કોઈ પણ બાંધકામના પ્રોજેક્ટ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જે બાંધકામ ખૂબ વધારે ભારે નથી અને જ્યાં જમીનની સપાટીની નજીકની માટી ખૂબ જ મજબૂત છે, તેના માટે છીછરું ફાઉન્ડેશન અનુકૂળ ગણાય છે. તો બીજી તરફ, ખૂબ ભારે વજન ધરાવતા બિલ્ડિંગો અને જ્યાં સપાટી પાસેની માટી સ્થિર નથી હોતી તેના માટે ઊંડું ફાઉન્ડેશન અનુકૂળ ગણાય છે. ફાઉન્ડેશનનો યોગ્ય પ્રકાર પસંદ કરવો એ તમારું બિલ્ડિંગ મજબૂત અને સલામત રહે તેની ખાતરી કરવા માટેનું પ્રથમ મોટું પગલું છે.
છીછરાં ફાઉન્ડેશનની મહત્તમ ઊંડાઈ માટીના પ્રકાર અને માળખાંના ભાર જેવી પરિસ્થિતિઓ પર આધાર રાખીને સામાન્ય રીતે 3 મીટર (લગભગ 10 ફૂટ) સુધીની હોય છે, જે ઓછામાં ઓછાં ખોદકામની સાથે સ્થિર સપોર્ટની ખાતરી કરે છે.
છીછરાં ફાઉન્ડેશનના બે પ્રાથમિક પ્રકારો આ મુજબ છેઃ સ્પ્રેડ ફૂટિંગ્સ, જે બિલ્ડિંગના ભારને ઘણાં મોટા વિસ્તારમાં વહેંચી દે છે અને તેમાં ઇન્ડિવિડ્યૂઅલ અને સ્ટ્રિપ ફૂટિંગ્સનો સમાવેશ થાય છે. તેનો બીજો પ્રકાર મેટ ફાઉન્ડેશન છે, જેની રચના સમગ્ર માળખાંને સપોર્ટ પૂરો પાડવા એક મોટા ફૂટિંગ તરીકે કરવામાં આવેલી હોય છે.
ઊંડા ફાઉન્ડેશનની ઊંડાઈ જમીનના સ્તરથી 20 ફૂટ ઊંડેથી શરૂ થાય છે અને તે 65 ફૂટ કે તેનાથી વધુ વિસ્તરી શકે છે. આ ઊંડાઈ માટીના વધુ સ્થિર સ્તર કે તળખડક સુધી પહોંચે છે, જે ખૂબ વધારે ભાર અને બહુમાળી બિલ્ડિંગોને નોંધપાત્ર માળખાકીય સપોર્ટ પૂરો પાડે છે.
પાઇલ ફાઉન્ડેશન એ ઊંડા ફાઉન્ડેશનનું સર્વસામાન્ય ઉદાહરણ છે. તે કૉંક્રીટ કે સ્ટીલમાંથી બનાવવામાં આવેલી ખૂબ લાંબી, પાતળી કૉલમ હોય છે, જેને ડ્રિલિંગ કે ડ્રાઇવિંગ દ્વારા માટી કે ખડકના મજબૂત સ્તર સુધી પહોંચાડવા માટે જમીનમાં ઊંડે સુધી ઉતારવામાં આવે છે.