Share:
Share:
કૉંક્રીટ એ વિશ્વમાં સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતી બાંધકામ સામગ્રી છે, જેનો ઉપયોગ ફૂટપાથ અને રસ્તાઓથી માંડીને બહુમાળી મકાનો અને પૂલો સુધી થાય છે. જોકે, અન્ય સામગ્રીઓની જેમ કૉંક્રીટમાં તિરાડો પડી જવાની સંભાવના રહેલી છે. વાસ્તવમાં તો, કૉંક્રીટમાંથી બનાવેલા માળખાંમાં અચૂક તિરાડો પડે છે અને તે આમ વિવિધ કારણોસર થાય છે તથા તેની તીવ્રતા પણ અલગ-અલગ પ્રકારની હોઈ શકે છે.
અહીં કૉંક્રીટમાં પડતી વિવિધ પ્રકારની તિરાડો વિશે માહિતી આપવામાં આવી છેઃ
આ એવી તિરાડો છે, જેના લીધે કૉંક્રીટના માળખાંની અખંડિતતા પર કોઈ જોખમ પેદા થતું નથી. તે સામાન્ય રીતે વાળ જેટલી બારિક હોય છે અને તે કૉંક્રીટ સૂકાવાની કુદરતી પ્રક્રિયા, તાપમાનમાં આવતાં ફેરફારો અથવા હળવા તણાવને લીધે પડે છે. જોકે, આ પ્રકારની તિરાડોનું સમારકામ કરાવી લેવું જરૂરી છે, ફક્ત તેના કાર્યદેખાવ માટે જ નહીં પરંતુ કૉંક્રીટના માળખાંનાં એકંદર કાર્યદેખાવ માટે પણ.
સ્ટ્રક્ચરલ તિરાડો વધુ તીવ્ર હોય છે અને તેના પર તરત ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. આ પ્રકારની તિરાડો કૉંક્રીટના માળખાંની અખંડિતતાને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને જો તેને તરત રીપેર કરવામાં ના આવે તો, તેના કારણે માળખું ધરાશાયી પણ થઈ શકે છે. કૉંક્રીટમાં મુખ્ય સાત પ્રકારની સ્ટ્રક્ચરલ તિરાડો પડે છે, જેના વિશે અહીં વિગતવાર વાત કરવામાં આવી છે.
કૉંક્રીટની સપાટી પર બારીક, છીછરી તિરાડોના જાળા જેવી રચના બની જવાને ક્રેઝિંગ કહેવામાં આવે છે. ક્યોરિંગના પ્રારંભિક તબક્કાઓ દરમિયાન કૉંક્રીટની સપાટી પરથી ઝડપથી ભેજ ઊડી જવાને કારણે આમ થાય છે. વિવિધ પરિબળોને કારણે આમ થઈ શકે છે, જેમાં ઊંચું તાપમાન, ઓછો ભેજ તથા પવન અને સીધા સૂર્યપ્રકાશના સંસર્ગમાં આવવા જેવા પરિબળોનો સમાવેશ થાય છે. કૉંક્રીટમાં ક્રેઝિંગ તેની સુંદરતાને લગતી સમસ્યા માનવામાં આવે છે અને તે સામાન્ય રીતે કૉંક્રીટના માળખાંની અખંડિતતાને ખાસ પ્રભાવિત કરતી નથી.
તો બીજી તરફ, ક્રસ્ટિંગ ક્રેક્સ એ ક્રેઝિંગ ક્રેક્સ કરતાં વધારે ઊંડી અને પહોળી હોય છે અને કૉંક્રીટના ક્યોરિંગના પાછળના તબક્કાઓ દરમિયાન પડે છે. જ્યારે કૉંક્રીટની સપાટી ખૂબ ઝડપથી સૂકાઈ જાય, ભેજને કૉંક્રીટની અંદર જ જાળવીને કઠણ પોપડો બનાવી દે ત્યારે આવી તિરાડો પડી જાય છે. ત્યારબાદ આ ભેજ તેમાંથી બહાર નીકળવાનો પ્રયત્ન કરે છે, જેના લીધે કૉંક્રીટની સપાટી પર તિરાડો પડી જાય છે. કૉંક્રીટના ઓવરવર્કિંગ, તેનું યોગ્ય ક્યોરિંગ નહીં કરવાને લીધે અથવા તો તેના મિશ્રણમાં અતિશય પાણીનો ઉપયોગ કરવાને લીધે આમ થઈ શકે છે.
3) સેટલિંગ ક્રેક્સ
તાપમાન અને ભેજના પ્રમાણમાં ફેરફાર આવવાને લીધે જ્યારે કૉંક્રીટનું વિસ્તરણ અને સંકોચન થાય છે, ત્યારે એક્સપાન્શન ક્રેક્સ પડે છે. આ પ્રકારની તિરાડો સામાન્ય રીતે સીધી રેખા જેવી દેખાય છે, જે કૉંક્રીટની સપાટીના એક છેડેથી બીજા છેડા સુધી જતી હોય છે. એક્સપાન્શન ક્રેક્સ વિવિધ પ્રકારના પરિબળોને કારણે પડે છે, જેમાં આબોહવાની આત્યંતિક પરિસ્થિતિ અને સાંધાઓની અયોગ્ય ગોઠવણનો સમાવેશ થાય છે. તાપમાનમાં ફેરફાર થવાને લીધે પણ તિરાડો પડે છે અને તેને સામાન્ય રીતે થર્મલ ક્રેક્સ કહેવામાં આવે છે. એક્સપાન્શન ક્રેક્સ એ મકાનના માળખાં માટે તો કોઈ ચિંતાજનક બાબત નથી પણ તેમાંથી કૉંક્રીટમાં પાણી ઝામી શકે છે, જે અન્ય પ્રકારની તિરાડો પડવા અને નુકસાન થવા તરફ દોરી જાય છે. ઇન્સ્ટોલેશનની યોગ્ય ટેકનિક અને એક્સપાન્શન જોઇન્ટ્સનો ઉપયોગ કરવાથી એક્સપાન્શન ક્રેક્સને પડતી અટકાવી શકાય છે.
આ પણ વાંચોઃ કૉંક્રીટનું ક્યોરિંગ કેવી રીતે કરવું અને ક્યોરિંગની વિવિધ પદ્ધતિઓ
નિષ્કર્ષરૂપે એમ કહી શકાય કે, કૉંક્રીટમાં સ્ટ્રક્ચરલ અને નોન-સ્ટ્રક્ચરલ એમ વિવિધ પ્રકારના પરિબળોને કારણે તિરાડો પડી જાય છે. કૉંક્રીટમાં પડેલી કેટલાક પ્રકારની તિરાડો ખાસ ચિંતાજનક હોતી નથી પણ અન્ય કેટલીક તિરાડો જોખમી સાબિત થઈ શકે છે અને કૉંક્રીટ તથા તેની આસપાસના માળખાંની અખંડિતતાને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આ પ્રકારની તિરાડો પડતી અટકાવવા માટે જગ્યાને યોગ્ય રીતે તૈયાર કરવી, મિશ્રણની યોગ્ય રચના કરવી તથા ઇન્સ્ટોલેશન અને જાળવણીના શ્રેષ્ઠ વ્યવહારોનું પાલન કરવું મહત્વનું બની જાય છે.
જો તિરાડો પડી ગઈ હોય તો આગળ વધુ નુકસાન થતું અટકાવવા અને સુરક્ષાની ખાતરી કરવા માટે વહેલીતકે કાર્યવાહી હાથ ધરવી જોઇએ. ખાસ કરીને શ્રિંકેજ ક્રેક્સ અંગે વધુ સૂચનો મેળવવા ‘કૉંક્રીટમાં શ્રિંકેજ ક્રેક્સને કેવી રીતે ટાળવી’ તે અંગેનો આ માહિતીપ્રદ વીડિયો જુઓ.
