શ્રી કુમાર મંગલમ બિરલા

શ્રી બિરલાએ તેમના પિતાના અકાળે થયેલા અવસાન પછી 28 વર્ષની વયે 1995માં ગ્રુપના ચેરમેનનો હોદ્દો હસ્તગત કર્યો હતો. ચેરમેન તરીકે શ્રી બિરલાએ આદિત્ય બિરલા ગ્રુપને એકંદરે ઉચ્ચ વૃદ્ધિનો અવકાશ આપ્યો છે. 24 વર્ષથી તેઓ ગ્રુપના શીર્ષસ્થાન પર રહીને તેમણે વૃદ્ધિને વેગ આપ્યો છે, યોગ્યતાનું નિર્માણ કર્યું છે અને હિસ્સેદારોનાં મૂલ્યને વધાર્યું છે. આ પ્રક્રિયામાં તેમણે ગ્રુપનાં ટર્નઓવરને 1995માં 2 બિલિયન ડોલરથી વધારીને આજે 48.3 બિલિયન ડોલર કર્યું છે. શ્રી બિરલાએ ગ્રુપ જે ક્ષેત્રોમાં કાર્યરત છે તેમાં વૈશ્વિક/રાષ્ટ્રીય નેતા તરીકે ઉભરવા માટે કારોબારનું પુનર્ગઠન કર્યું છે. તેમણે ભારત અને વૈશ્વિક સ્તરે 20 વર્ષોમાં 36 હસ્તાંતરણો કર્યા છે, જે ભારતમાં ભારતીય બહુરાષ્ટ્રીય દ્વારા કરવામાં આવેલા સૌથી વધુ હસ્તાંતરણ છે. 2007માં ધાતુની વૈશ્વિક સ્તરની અગ્રણી કંપની નોવેલિસનું હસ્તાંતરણ ભારતીય કંપની દ્વારા કરવામાં આવેલું અત્યાર સુધીનું બીજું સૌથી મોટું હસ્તાંતરણ છે, જેનાથી ભારતીય કંપનીઓ માટે નવી ભાવનાનો ઉદય થયો છે અને દેશ પ્રત્યે ઊંચા સ્તરની રુચિ પણ વધી છે. ત્યાર પછી યુએસ સ્થિત કંપની અને વિશ્વની ત્રીજી મોટી કાર્બન બ્લેકની ઉત્પાદક કોલમ્બિયન કેમિકલ્સનાં હસ્તાંતરણ પછી ગ્રુપે આજે પોતાની પર્યાપ્ત કદની કાર્બન બ્લેકની કામગીરીઓને જોતા તેણે આ ક્ષેત્રમાં નંબર એક ખેલાડી તરીકે સ્થાન સ્થાપિત કર્યું છે. આ જ પ્રમાણે અગ્રણી સ્વિડિશ સ્પેશિયાલિટી પલ્પ ઉત્પાદક ડોમ્સજો ફેબ્રિકરનાં હસ્તાંતરણથી ગ્રુપના પલ્પ અને ફાઈબર કારોબારને પોતાની વૈશ્વિક સ્થિતિને વધુ મજબૂત કરવા માટે સક્ષમ બનાવે છે. જર્મનીમાં સીટીપી જીએમબીએચ – કેમિકલ્સ એન્ડ ટેકનોલોજિસ ફોર પોલિમર્સનું હસ્તાંતરણ અન્ય એક સિમાચિહ્ન સ્વરૂપ હસ્તાંતરણ હતું. તાજેતરમાં શ્રી બિરલાએ નોવેલિસ મારફતે અમારી ગ્રુપની કંપનીએ 2.6 બિલિયન ડોલરમાં યુએસની અગ્રણી ધાતુ કંપની એલરિસ માટે બિડ કરી હતી. આ ઉપરાંત વર્ષો દરમિયાન શ્રી બિરલાએ કેનેડા, ચીન, ઈન્ડોનેશિયામાં ઉત્પાદન એકમો અને ઓસ્ટ્રેલિયામાં ખાણોનું હસ્તાંતરણ કર્યું છે, ઈજિપ્ત, થાઈલેન્ડ અને ચીનમાં નવા એકમો સ્થાપ્યા છે. એની સાથે સાથે તેમણે ગ્રુપના તમામ ઉત્પાદન એકમોની ક્ષમતાનું વિસ્તરણ કર્યું છે. ભારતમાં પણ તેમણે મોટા હસ્તાંતરણ કર્યા છે, જેમાં (પસંદગીની યાદી) જેપી સિમેન્ટ એકમો, બિનાની સિમેન્ટ, લાર્સન એન્ડ ટુબ્રોનો સિમેન્ટ વિભાગ, આલ્કનની ઈન્ડાલ, કોટ્સ વિયેલાની મધુરા ગાર્મેન્ટ્સ, કનોરિયા કેમિકલ્સનો ક્લોર આલ્કલી વિભાગ અને સોલારિસ કેમટેક ઈન્ડસ્ટ્રિઝનો સમાવેશ થાય છે. શ્રી બિરલા દ્વારા સૌથી તાજેતરમાં કરવામાં આવેલા વોડાફોન અને આઈડિયાનાં મર્જરથી તેઓ ભારતમાં સૌથી મોટી ટેલિકોમ ઓપરેટર અને વિશ્વના બીજા સૌથી મોટા ખેલાડી બન્યા છે. તેમના નેતૃત્ત્વ હેઠળ આદિત્ય બિરલા ગ્રુપે તે જે જે ક્ષેત્રોમાં કાર્યરત છે એવા તમામ ક્ષેત્રોમાં નેતૃત્ત્વનું સ્થાન હાંસલ કર્યું છે. વર્ષો દરમિયાન શ્રી બિરલાએ ઉચ્ચ સફળતા હાંસલ કરનારી ગુણવત્તાપૂર્ણ સંસ્થાનું નિર્માણ કર્યું છે, જેમાં 42 વિભિન્ન રાષ્ટ્રીયતા સાથે સંબંધ ધરાવતા 120,000 કર્માચારીઓનો અસાધારણ કાર્યબળનો સમાવેશ થાય છે. આદિત્ય બિરલા ગ્રુપે એઓન હ્યુવિટ, ફોર્ચ્યુન મેગેઝિન અને આરબીએલ (વ્યુહાત્મક એચઆર અને લીડરશીપ એડવાઈઝરી કંપની) દ્વારા હાથ ધરેલા ‘ટોપ કંપનીઝ ફોર લીડર્સ’ અભ્યાસ 2011માં વિશ્વમાં ચોથો ક્રમ અને એશિયા પેસિફિકમાં પ્રથમ ક્રમ હાંસલ કર્યો છે. ગ્રુપ નેલ્સનના કોર્પોરેટ ઈમેજ મોનિટર 2014-15માં ટોચનું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે અને તે ત્રીજા સતત વર્ષ માટે ‘બેસ્ટ ઈન ક્લાસ’નાં સ્વરૂપે પહેલા ક્રમની કંપની તરીકે ઉભરી આવી છે. ગ્રુપે 2018માં એઓન –હ્યુએટ દ્વારા ‘ભારતમાં કાર્ય કરવા માટેની શ્રેષ્ઠ રોજગારદાતા’નું ફરી એક વખત સન્માન પ્રાપ્ત કર્યું છે.

શ્રી બિરલા વિભિન્ન નિયમનકારી અને વ્યાવસાયિક બોર્ડ્સ પર ઘણા ચાવીરૂપ પદ ધરાવે છે. તેઓ રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સ પર નિર્દેશક હતા. તેઓ કંપની બાબતોનાં મંત્રાલય દ્વારા રચવામાં આવેલી સલાહકાર સમિતિના ચેરમેન હતા અને તેમણે વેપાર અને ઉદ્યોગ અંગેની ભારતના વડાપ્રધાનની સલાહકાર સમિતિમાં પણ કાર્ય કર્યું છે. કોર્પોરેટ ગવર્નન્સ અંગેની સિક્યોરિટિઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (સેબી)ની સમિતિના ચેરમેન તરીકે તેમણે ‘કોર્પોરેટ ગવર્નન્સ પર કુમાર મંગલમ બિરલા સમિતિનો અહેવાલ’નું શિર્ષક ધરાવતા કોર્પોરેટ ગવર્નન્સ અંગેનો પ્રથમ અહેવાલ લખ્યો છે. તેમની ભલામણો નવો માર્ગ ચિંધનારી હતી અને તે કોર્પોરેટ ગવર્નન્સના ધોરણોનો આધાર બની હતી. આ ઉપરાંત વહીવટી અને કાનૂની સરળીકરણ અંગેના વડાપ્રધાનના ટાસ્ક ફોર્સના કન્વીનર તરીકે તેમના અહેવાલમાં તેમણે આપેલી વિસ્તૃત્ત ભલામણોનો સંપૂર્ણપણે અમલ કરવામાં આવ્યો છે. શ્રી બિરલાએ ઈન્સાઈડર ટ્રેડિંગ અંગેની સેબીની સમિતિના ચેરમેન તરીકે પણ કાર્યું હતું, જેમને ભારતીય કંપનીઓ માટે કોર્પોરેટ ગવર્નન્સના સિદ્ધાંત્તો પણ ઘડ્યા છે. તેઓ કોન્ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયન ઈન્ડસ્ટ્રીની રાષ્ટ્રીય પરિષદ અને એસોસિએટેડ ચેમ્બર્સ ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઈન્ડસ્ટ્રી ઓફ ઈન્ડિયાની સર્વોચ્ચ સલાકાર પરિષદ પર છે.

શ્રી બિરલા શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ સાથે ગહનતાથી જોડાયેલા છે. તેઓ પિલાણી, ગોવા, હૈદરાબાદ અને દુબઈમાં કેમ્પસ ધરાવતી પ્રસિદ્ધ બિરલા ઈન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી એન્ડ સાયન્સ (બીઆઈટીએસ)ના ચાન્સેલર છે. શ્રી બિરલા આઈઆઈએમ અમદાવાદના ચેરમેન છે. તેઓ જી. ડી. બિરલા મેડિકલ રિસર્સ એન્ડ એજ્યુકેશન ફાઉન્ડેશનના નિર્દેશક છે. તેઓ લંડન બિઝનેસ સ્કૂલના એશિયા પેસિફિક એડ્વાઈઝરી બોર્ડ પર કાર્યરત છે અને લંડન બિઝનેસ સ્કૂલના માનદ ફેલો છે. શ્રી બિરલા રોડ્સ ઈન્ડિયા સ્કોલરશીપ સમિતિના ચેરમેન છે.

ટ્રસ્ટીશીપ વિચારના એક દૃઢ અભ્યાસી શ્રી બિરલાએ આદિત્ય બિરલા ગ્રુપ ખાતે સંભાળ લેવાના અને દાન આપવાના વિચારને સંસ્થાગત સ્વરૂપ આપ્યું છે. તેમના નિર્દેશની સાથે ગ્રુપ અર્થસભર કલ્યાણથી પ્રેરિત એવી પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ છે, જે ભારત, થાઈલેન્ડ, ઈન્ડોનેશિયા, ફિલિપિન્સ અને ઈજિપ્તમાં સેંકડો અતિ ગરીબ ગામડાઓની આસપાસના સમાજના નબળા વર્ગોનાં જીવનની ગુણવત્તાને વિશિષ્ટ રીતે અસર કરે છે.

શ્રી બિરલાનાં નેતૃત્ત્વ હેઠળ ગ્રુપનું સીએસઆર રોકાણ લગભગ રૂ. 250 કરોડ છે.

ભારતમાં ગ્રુપ 5.000 ગામડાઓ સાથે જોડાયેલું છે, જેથી તે વાર્ષિક ધોરણે 75 લાખ લોકો સુધી પહોંચે છે અને આરોગ્યની સંભાળ, શિક્ષણ, ટકાઉ આજીવિકા, આંતરમાળખાકીય સુવિધા અને સામાજિક કારણો પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરતા ચોક્કસાઈપૂર્વક વિચાર કરેલા પ્રોજેક્ટ્સ મારફતે તેમના જીવનમાં તફાવત સર્જે છે. ઉદાહરણ તરીકે ગ્રુપ 56 શાળા સંચાલિત કરે છે, જે 45,000 બાળકોને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ પૂરું પાડે છે. આમાંથી 18000 બાળકો વંચિત સમુદાયોમાંથી આવે છે. આ ઉપરાંત સેતુ શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો અને વ્યાવસાયિક તાલિમથી 100,000થી વધુ યુવાઓને લાભ પ્રાપ્ત થાય છે. તેની 22 હોસ્પિટલો 10 લાખથી વધુ ગ્રામીણોને પોતાની સેવા પૂરી પાડે છે. ટકાઉ વિકાસ માટેની પોતાની વચનબદ્ધત્તાને અનુરૂપ ગ્રુપે મુંબઈમાં કોલંબિયા ગ્લોબલ સેન્ટરની અર્થ ઈન્સ્ટિટ્યુટને સ્થાપવામાં કોલંબિયા યુનિવર્સિટી સાથે ભાગીદારી કરી છે. સીએસઆરને સંસ્થાઓમાં જીવનની એક રીત તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે કંપનીએ દિલ્હીમાં ફિક્કી – આદિત્ય બિરલા સીએસઆર સેન્ટર ફોર એક્સેલન્સની સ્થાપના કરી છે.

યુનિવર્સિટી ઓફ મુંબઈમાંથી કોમર્સ સ્નાતક, શ્રી બિરલા ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ છે. તેમણે લંડન બિઝનેસ સ્કૂલમાંથી એમબીએ કર્યું છે.

14 જૂન, 1967ના રોજ કોલકાતામાં જન્મેલા શ્રી બિરલા ઉછેર મુંબઈમાં થયો છે. શ્રી બિરલા અને તેમના પત્ની શ્રીમતિ નીરજા બિરલાને ત્રણ બાળકો છે, અનન્યાશ્રી, આર્યમન વિક્રમ અને અદ્વૈતેશા.